De organisatie als piramide. Hoe lang nog?

Traditioneel gebruiken we de vorm van een piramide om een organisatie af te beelden. De piramide huist een top die leiding geeft en herbergt de vele uitvoerenden aan de basis van de piramide. De piramidevorm van een organisatie maakt plaats voor meer klantgerichte en hybride, een mix van verticale en horizontale, vormen van organiseren. In dit essay pleit ik voor een 'organisatiekaart' als hulpmiddel voor de organisatiecoach, de kwaliteitsmanager of procesmanagement professional die het wel en wee van organisaties aangaat. 

De organisatie als piramide en het daarbij behorende gevoel of de sfeer van de verticale hierarchie staan voor een top die sturing geeft 'aan beneden' en een middenkader dat kengetallen verzamelt 'voor boven'. Het beeld van de piramide past bij de wat grotere organisatie die producten of diensten levert in een omgeving met een blijvende en stabiele vraag  Een beeld of imago passend bij het organiseren in de twintigste eeuw.

Grote en meer onverwachte veranderingen in de vraag naar producten of diensten hebben geleid naar andere dan uitsluitend verticale organisatievormen. Bijvoorbeeld de organisatievorm waarbij men samenwerkt met partners: samenwerkingsverbanden die men ook wel netwerken van ondernemingen noemt. Met het verplatten van de ’bovenbouw' vermindert het aantal  hiërarchische niveaus en beogen organisaties hun beweeglijkheid te vergroten.

De ontwikkeling van organisaties gaat van verticaal naar meer horizontaal. De beweging naar klantgericht organiseren is de uitdaging van de eenentwintigste eeuw. Het gaat immers altijd om tevreden klanten, zoals reizigers, verzekerden, huurders en patiënten. Hybride vormen van organiseren facilteren eveneens klantgericht ondernemen. De front- en backoffice vormen van organiseren zijn voorbeelden ervan.

Om over na te denken
Er zijn inmiddels moderne methoden om de uiteenlopende organisatievormen goed 'op kaart' te krijgen. Hoe orienteer jij je als professional op de organisatie waar je (voor) werkt? Maak je gebruik van organogrammen om je een beeld te vormen van de verticale structuur? Gebruik je flowcharts om inzicht te krijgen in de horizontale structuur? Weet dat er nieuwe en moderne 'organisatietechnologie’ beschikbaar is voor een goed begrip van de organisaties. In jouw adviespraktijk focus je op bepaalde facetten van de organisatie. Met nieuwe 'organisatietechnologie' doorzie je nog beter de organisatie die het betreft.